Ky raport është zhvilluar brenda kornizës së “Të Drejtave Procedurale të të Rinjve të Dyshuar ose të Akuzuar në BE (PRO-JUS)”, një projekt rajonal i zbatuar në 5 Shtete Anëtare të BE (Belgjikë, Francë, Hungari, Spanjë dhe Holandë) nën koordinimin e Zyrës Rajonale të Terre des hommes për Evropën Qendrore dhe Jug-Lindore me bazë në Hungari në partneritet me Mbrojtje për Fëmijë Ndërkombëtare (Belgjikë), Hors la Rue (Francë), Të drejtat Ndërkombëtare (Spanjë) dhe Mbrojtje për Fëmijë Ndërkombëtare (Holandë).
Projekti PRO-JUS synon të ekzaminojë situatën e fëmijëve të huaj të dyshuar ose të akuzuar në procedim penal, duke qenë se vulnerabiliteti i tyre i shtuar mund t’i pengojë ata në gëzimin e të drejtave të ruajtura në tre direktivat procedurale të Parlamentit Evropian dhe të Këshillit (Direktiva e BE 2010/641, 2012/132, 2013/483).
Ky raport shtrihet në Hungari dhe përbën një nga pesë raportet kombëtare të zhvilluara si pjesë e projektit PRO-JUS. Raporti është rezultati i një studimi që ka kombinuar studimin në tryezë të dokumentacionit, analiza dhe intervista gjysmë të strukturuara me palë interesi të rritur dhe fëmijë. I zhvilluar sipas një metodologjie kërkimi të zakonshme që u ndërmor në të pesë shtetet e projektit, raporti prezanton gjetjet studimore dhe identifikon praktika të rëndësishme si dhe rekomandime. Në përputhje me qëllimet e studimit, raporti gjithashtu, shqyrton faktorët që ndikojnë dhe pengojnë zbatimin efektiv të të drejtave të ruajtura në të tre direktivat e BE.
Gjetjet studimore:
Zhvendosja e të tre Direktivave u realizua para së gjithash në nivel të ligjit. Në disa raste, legjislacioni hungarez specifikon më shumë kërkesa shtrënguese; më raste të tjera mund të vërehen mangësi të pjesshme.
Zbatimi i Direktivave në praktikë përballet me sfida serioze nëse personi i dyshuar ose i akuzuar është shtetas i huaj nën moshën 18 vjeç.
Faktorët më seriozë që ndalojnë forcimin e të drejtave të garantuara në të tre Direktivat e identifikuara në studim:
Fëmija i dyshuar ose i akuzuar nuk konsiderohet vulnerabël;
Fëmija i huaj që nuk flet gjuhën e procedurës nuk konsiderohet me vulnerabilitet të lartë;
Dispozitat aplikohen vetëm formalisht dhe jo në thelb të ligjit, ose në përputhje me përmbajtjen e tij;
Cilësia/ sigurimi i cilësisë i forcimit të ligjit (përkthimi, informacioni, përfaqësimi nga një avokat) nuk paraqiten si kërkesa detyruese;
Nuk sigurohet mundësia për të pasur një përkthyes, informacion, përfaqësim ligjor të një cilësie të duhur;
Mungesë e standardeve të përshtatshme vepruese dhe profesionale;
Autoritetet nuk sigurojnë kushte të barabarta për të miturit e huaj të pandehur;
Mungesa e regjistrave (lista e përkthyesve ligjorë, lista e avokatëve që flasin gjuhë të huaja, regjistër i profesionistëve të tjerë të trajnuar dhe të përgatitur për komunikim me fëmijët);
Rekomandime:
“Interesi më i mirë” i fëmijës së huaj të dyshuar ose akuzuar duhet të jetë një konsideratë primare (UNCRC Neni 3) – Zbatimi i të drejtave të fëmijës trajtohet si në procedurat kriminale edhe në bashkëveprimin multi-sektoral të të gjithë aktorëve përbërës (emigracionit, drejtësia për të miturit, mbrojtja e fëmijëve, etj.);
Dhënia e trajnimit multikulturor dhe sensibilizues për profesionistët e drejtësisë (dhe të tjerët) që punojnë me fëmijën e huajt të akuzuar ose të dyshuar për të kuptuar më shumë situatën e tyre të pazakontë dhe vulnerabël si dhe çështjet kulturore;
Ndërmarrja e studimeve thelbësore empirike/databaza statistikore të vlefshme rreth veprimtarisë të sistemit të drejtësisë për të miturit në rastet e fëmijëve të huaj;
Monitorim i afërt dhe i vazhdueshëm i zbatimit të të tre Direktivave.